Er lijkt soms geen einde te komen aan het aantal professionele audioprogramma's de afgelopen jaren. Van Pro Tools tot Ableton, Cubase tot Logic, Studio one en Cakewalk, er één kiezen voor je werk of hobby kan zelfs ontmoedigend zijn.
Dus wat is de “beste” DAW die er is? Of op zijn minst, welke zal het meest zinvol zijn voor je behoeften en workflow?
Hoewel elk van de grote DAW's zeer goed zal zijn in wat het doet, en je waarschijnlijk zonder problemen door de meeste soorten projecten kan loodsen, heeft elk zijn eigen voor- en nadelen, die we in deze lijst verder zullen uitdiepen.
We hebben er 10 gekozen voor 2022. Er zijn er nog flink wat meer natuurlijk maar we houden het voor nu bij de bekendste. Vandaag deel 1 met de eerste 5 DAW´s.
Wat is een DAW precies?
Een Digital Audio Workstation (DAW) is een softwareprogramma dat wordt gebruikt voor het componeren, produceren, opnemen, mixen en bewerken van audio en MIDI.
DAW's vergemakkelijken het mixen van meerdere geluidsbronnen op een tijd-gebaseerd raster.
Er bestaan veel verschillende DAW's, elk met zijn eigen sterktes en zwaktes.
Hoe kies je de beste DAW voor jou
Er zijn een paar belangrijke punten om te overwegen als je kiest welke DAW je gaat gebruiken voor je muziek.
De eerste is dat ondanks verschillende looks en workflows, ze in essentie allemaal hetzelfde doen – muziek maken.
Wanneer je de basisfuncties van digitale muziekproductie begrijpt, zal de keuze van de DAW een iets minder belangrijk lijken. De belangrijkste verschillen tussen de DAW's hebben vooral te maken met functies en workflow.
Dat betekent dat eigenlijk de enige manier om de beste DAW voor jou te kiezen, is door ze uit te testen en uit te zoeken welke het best aan jouw behoeften voldoet. Sommige zijn gratis, sommige erg goedkoop en andere bieden weer een gratis trials. Dus je kunt een eind komen zonder diep in de buidel te moeten tasten!
1: Steinberg's Cubase
Steinberg's Cubase was een van de eerste commercieel beschikbare DAWs en heeft nog steeds een sterke aanhang.
Cubase 11 is de laatste versie van het programma en het zit vol met alle functies die je nodig hebt om een track van professionele kwaliteit te maken.
Cubase begon als een MIDI only applicatie en zijn MIDI editing mogelijkheden zijn nog steeds een van de sterkste. De audio en mixing functies zijn ook niet mis – deze DAW kan alles wat de andere grote namen ook kunnen.
Steinberg Cubase DAW
Steinberg was pionier in het populaire VST plugin formaat, dus er is een grote compatibiliteit met gratis VST plugins, vooral op Windows.
Cubase heeft veel geweldige functies, dus het is het overwegen waard als je op zoek bent naar de beste DAW voor jou.
Voordelen:
Cubase is een zeer functioneel platform voor het creëren van een workflow die echt is aangepast aan je behoeften. Bijvoorbeeld, veel film componisten gebruiken hun eigen composer templates die 100´en georganiseerde tracks voorgefilterd hebben om zo snel hun muziek naar een eindproduct te brengen. Ze gebruiken key commands om door sessies te navigeren, de tracks te vinden die ze nodig hebben, en gewoon sneller aan het werk te gaan. Cubase is gebouwd met precies dit soort maatwerk in gedachten.
De Logical Editor en Project Logical Editors zijn twee opvallende features, uniek voor Steinberg. De Project Logical Editor kan uren besparen van het moeten herhalen van taken in je DAW. Een voorbeeld is het maken van een color track preset die simpelweg detecteerd of de track naam het woord “Strings” bevat. Als dat zo is, kan Cubase automatisch de track kleur op geel zetten, wat een sessie meteen veel makkelijker navigeerbaar maakt.
Het heeft aantoonbaar een van de beste MIDI functionaliteiten beschikbaar, waardoor het een grote hit is bij componisten.
De Logical Editor kan gebruikt worden om custom MIDI editing commando's te maken. Bijvoorbeeld, stel je voor dat je een 4/4 drum patroon hebt geprogrammeerd dat 128 maten lang is, en je wilt de kick op de eerste kwart noot in elke maat luider maken. In andere DAW's zou je Shift moeten ingedrukt houden en klikken op elke kick op de eerste kwartnoot van een maat en ze dan luider maken. Maar dankzij de Logical Editor kun je een preset maken die automatisch de eerste kwartnoot in elke maat in een geselecteerd gebied selecteert, en ze allemaal met één klik regelt!
Toegegeven, beide editors kunnen tijd kosten om in te stellen en zijn zeker functies voor de meest nerdige producers en engineers, maar ze kunnen veel tijd besparen op onbelangrijke taken – tijd die je in plaats daarvan kunt besteden aan het schrijven van een geweldige tune! Het is ook heel gemakkelijk om custom toetscommando's toe te wijzen in Cubase. En, je kan ze ook toewijzen aan je eigen gemaakte Logical Editor en Project Logical Editor Presets, om het gebruik ervan nog verder te versnellen!
MIDI Editing in Cubase voelt extreem natuurlijk en snel aan en de multiclip editing is geweldig voor het zien van de noten op meerdere instrument tracks. Het heeft aantoonbaar een van de beste MIDI functionaliteiten beschikbaar, waardoor het een grote hit is bij componisten.
Nadelen:
Steinberg heeft ervoor gekozen om gebruikers toegang te geven tot in principe alle controle in Cubase. Hierdoor is het misschien niet de ideale DAW om te delen op een centrale workstation in een studio met meerdere gebruikers, aangezien de setup van elke gebruiker meer uniek kan aangepast worden dan met eender welke andere DAW.
Het kan ook te veel functies bevatten en kan mogelijk intimiderend zijn voor beginners die gewoon snel hun ideeën willen opnemen en zich niet hoeven bezig te houden met het instellen van hun eigen unieke toetscommando's en alle opties in de menu's.
Sommige mobiele producers en mixers hebben ook moeite met de noodzaak van een fysieke USB eLicenser die nodig is om de software te authoriseren en te draaien. In het verleden draaide Cubase ook soepeler op PC's dan op Mac systemen, alhoewel dit drastisch veranderd is met versie 10 en 11, en waarschijnlijk zal verbeteren met elke komende upgrade.
Samengevat:
Cubase is een extreem aanpasbare DAW die je toelaat om een unieke omgeving te creëren als het aankomt op je templates, key commands, macro's, enzovoort. Het is een DAW dat veel gebruikers behandelen als hun eigen individuele custom instrument, aangepast aan hun eigen behoeftes. Het wordt gebruikt door enkele van de topcomponisten voor film en TV, samen met enkele van de grootste muziekproducenten, en het kan een ongelooflijk inspirerend programma zijn om creativiteit vast te leggen, en complexiteit gemakkelijker hanteerbaar te maken. Het is wellicht niet het beste programma voor een beginner of iemand die slechts een paar tracks wilt opnemen en mixen.
Steinberg Cubase heeft verschillende versies. Hoe meer opties hoe duurder.
Een makkelijk overzicht hiervan kun je vinden op de Steinberg Site: Klik hier om deze te bekijken!
Een 30 dagen gratis trial is tevens op de officiële site te vinden. Klik hier voor de trial.
Cubase Elements kost €95
Cubase Artist kost €289
Cubase Pro kost €489
Thomann.de verkoopt de 3 verschillende versies goedkoper dan de officiële site!
▶BEKIJK OP THOMANN.DE
2: REAPER
REAPER (Rapid Environment for Audio Production, Engineering, and Recording) komt van dezelfde ontwikkelaars als de WinAmp audiospeler en het Gnutella peer-to-peer netwerk.
Het is een krachtige, uitgebreide en adaptieve DAW zonder enige technische compromissen.
REAPER wordt geleverd met een gratis proefversie van 60 dagen, maar een individuele licentie kost slechts 60 USD – en dat is absoluut niet duur voor wat je krijgt!
REAPER DAW
Er zijn geen tracktypes in REAPER – elke track die je aanmaakt kan alles doen wat je nodig hebt (audio, midi, video, bussing)-wat arrangeren super eenvoudig maakt.
REAPER is een heel goede optie als je net begint maar zal de pro gebruiker tevens alle nodige functies geven.
Beginners kunnen gewoon op record drukken om aan de slag te gaan en ervaren gebruikers kunnen hun voordeel doen met de geavanceerde routingmatrix of ReaScript gebruiken om alles te programmeren, van een macro tot een extensie met allerlei opties.
Voordelen:
De open architectuur van deze DAW heeft het mogelijk gemaakt voor de gebruikersgemeenschap om het zo aan te passen dat je Cubase of Pro Tools-achtige skins kunt downloaden. Met 225 dollar voor een volledige licentie en $60 voor niet-commercieel gebruik, is Reaper heel betaalbaar.
Het opent in in secondes, wat sneller is dan elke andere DAW in deze lijst, en lijkt vrij resistent tegen crashes.
Het is ook een zeer kleine download van slechts 20MB….dat zijn Megabytes! Het opent in in secondes, wat sneller is dan elke andere DAW in deze lijst, en lijkt vrij resistent tegen crashes.
Er is een “anticipative FX processing” functie die Reaper zich laat aanpassen aan de rekenkracht van je computer, waardoor het erg stabiel is. Veel mensen noemen het “de Crowdsourced DAW”, omdat de ontwikkelaars heel goed op de hoogte zijn van de wensen en behoeften van de gebruikers, en voortdurend functies en verbeteringen toevoegen op basis van wat de gemeenschap vraagt.
Enkele andere opvallende functies zijn projecten met tabbladen, waarmee je meerdere projecten tegelijk kunt openen in tabbladen, en waarmee je ook inhoud, waaronder instrumenten en plugins, van het ene project naar het andere kunt slepen.
De eenvoud van tracks zonder onderscheid zoals MIDI, Instrument, Mono, Stereo, en in plaats daarvan gewoon een track waar je alles op kunt plaatsen maakt Reaper erg intuïtief.
Nadelen:
Heel veel opties en naar mijn idee niet altijd op de juiste plek. Hierdoor moet je soms even zoeken en lijkt het soms wat onoverzichtelijk. Maar dat zal wennen uiteindelijk.
Samengevat:
Als je je wilt aansluiten bij een gemeenschap van toegewijde en fanatieke tech geeks die graag hun werkstations aanpassen, dan is Reaper misschien de DAW voor jou. Het is ongelooflijk krachtig, draait zeer efficiënt en is bijna eindeloos aan te passen. Tevens is het een goede start als je nieuw bent, vanwege de prijs en het snelle opstarten en recorden.
Bekijk alle info en download gratis de trial op de officiële site – Klik hier
3: Ableton Live
Ableton Live is waarschijnlijk 1 van de meeste genoemde opname softwares wanneer men het over een DAW heeft.
Deze faam is niet voor niets – Ableton's inspirerende sessieweergave maakt het heel eenvoudig om loops te auditen en ideeën samen te stellen, waardoor het een favoriet is onder vooral elektronische producers.
Ableton is in wezen 's werelds beste sampling looper – het bevat ongelooflijke sampling en synthese plugins die het tot een krachtpatser maken op het gebied van sound design.
Naast de mogelijkheden voor sampling en synthese, is Ableton's hele plugin suite uitstekend uitgerust met EQ's, delays, reverbs, compressie en nog veel meer.
Ableton Live DAW
En met de lancering van Ableton 11, heeft de DAW MIDI recall uitgebreid om het componeren nog makkelijker te maken: synchronisatie voor live performances, een handvol nieuwe plugins en nog veel meer.
Ableton biedt ook een diepe compatibiliteit met de waanzinnig flexibele Max digitale signaalverwerking omgeving.
Dit maakt Ableton Live een van de meest veelzijdige sound design tools die er zijn!
Voordelen:
Als een live performance tool zoekt is bijna niets te vergelijken met Ableton.
Je kunt een knop selecteren in een softsynth of effect plugin, op Command+M drukken om Midi Map mode te activeren, en dan een knop op een MIDI Controller bewegen en het is direct toegewezen – waardoor je je MIDI Controller kunt mappen aan je favoriete synths voor een live show of snel een fader bank kunt mappen aan fysieke faders voor individuele tracks.
Als een live performance tool zoekt is bijna niets te vergelijken met Ableton.
Dit maakt het ook een fenomenale DAW voor producers die graag de handen uit de mouwen steken bij het mixen.
De MIDI-bewerking in Ableton is erg snel, en hoewel het een aantal geavanceerde functies mist die Logic en Cubase wel hebben (zoals switch chord inversion) kun je geweldige resultaten bereiken en uitvinden hoe je het snel kunt laten doen wat je wilt.
De drum rack implementatie is ook een van de beste opties voor de hedendaagse beat-making en voor het snel creëren van goed klinkende drum sessies. Daar bovenop introduceerde Live 10 “Collections” die je diverse opties supersnel laat organiseren. Denk aan je favoriete geluiden, presets, MIDI-bestanden, etc, zodat je je sonische gereedschapskist gemakkelijk beschikbaar hebt voor het volgende project!
![Ableton Live 11 - Tutorial for Beginners in 12 MINUTES! [ COMPLETE ]](https://sonusmag.nl/wp-content/plugins/wp-youtube-lyte/lyteCache.php?origThumbUrl=https%3A%2F%2Fi.ytimg.com%2Fvi%2FvCNASTnM6p4%2F0.jpg)
Sinds het voor het eerst uitkwam, heeft Ableton ook één van de beste audio warping algoritmes die er zijn, en veel gebruikers vinden het nog steeds een van de snelste opties voor het kwantiseren van audio loops. Hoewel het je producties een beetje beïnvloedt als je er teveel gebruik van maakt, is het nog steeds behoorlijk transparant.
Nadelen:
Hoewel Ableton een aantal zeer geavanceerde functies heeft, vooral de naadloze integratie met Max For Live, mist het nog een aantal functies.
Ondanks dat je aangepaste toetscommando's kunt toewijzen aan de metronoom, afspeelknoppen – of vrijwel elke aan/uit-knop in elke plugin of in de DAW zelf – zou het fijn zijn als je globaal aangepaste toetscommando's kon toewijzen voor al je sessies.
Voor audio-editors is het misschien ook niet ideaal, omdat er geen eenvoudige manieren zijn om naar de volgende transiënt te gaan, of om fades toe te voegen of te verwijderen voor meerdere audiobestanden, en er is geen ingebouwd tijdcodeprotocol, waardoor het moeilijker is om te synchroniseren met beeld. Zoals bij het werken aan mediaprojecten met beeld.
Lees ook op onze site de uitgebreide FL Studio review:
Samengevat:
Ableton is voortdurend in populariteit gegroeid en is de meest vooruitstrevende DAW voor live optredens.
Het kan een ongelooflijk snelle en inspirerende tool zijn voor producers om ideeën op te zetten, mede dankzij de geweldige opties voor het opslaan en oproepen van je favoriete plugins en geluiden.
Als je een producer bent, of een muzikant die elektronische componenten wil toevoegen aan je live set, moet je het absoluut proberen!
Maar als je veel live muzikanten en zangers opneemt of bewerkt, of meer geavanceerde filmmuziek maakt, dan zijn er wellicht betere opties te vinden.
Ableton Live 11 Intro kost €289
Ableton Live 11 Standard kost €349
Ableton Live 11 Suite kost €599
Je kunt de versies vergelijken hier op de Ableton site!
Thomann verkoopt de 3 versies van Ableton:
▶BEKIJK OP THOMANN.DE
4: Studio One
Studio One 5 is de nieuwste editie van Presonus' DAW-serie.
Hoewel Studio One een van de nieuwere DAW-platformen op de markt is, omvat Studio One 5 alles waar PreSonus sinds de lancering aan heeft gewerkt.
Studio One 5 werkt goed in vele toepassingen, maar het blinkt uit in arrangement en compositie met zijn krachtige mogelijkheid om MIDI data om te zetten in blad notatie.
De suite heeft ook een diepe integratie met hardware, waardoor het gemakkelijker is om outboard gear te gebruiken binnen de workflow van Studio One, vooral gezien de DAW-controller die PreSonus ervoor heeft gebouwd.
Studio One Daw
Het “songwriting first”-ontwerp maakt het gemakkelijk om snel te componeren-je kunt zelfs printbare partituren en leadsheets maken van de partijen die je in de DAW maakt.
Studio One lijkt misschien een beetje een underdog, maar dat geeft het veel ruimte om te innoveren en de resultaten zijn indrukwekkend.
Voordelen:
1 van de te gekke opties van Studio One is dat de native pitch editor Melodyne is inbegrepen! Eén van de industriestandaarden voor pitchcorrectie.
De ongelooflijk gemakkelijke toegang en diepe integratie met Melodyne maakt Studio One een geweldig platform maakt sound design en voor zware vocale productie- en bewerkingssessies.
De workflow in Studio One is gericht op creativiteit en inspiratie.
De speciale Mastering-pagina is ook zeer uniek, en de in dit gedeelte geïntegreerde Loudness-meting werkt geniaal om te controleren of je mixen concurrerend zijn.
Studio One voelt aan als de perfecte mix tussen Logic en Cubase in de manier waarop de hoofdwerkruimte is opgezet, en in de gelijkenis met de belangrijkste commando's van beide DAW's. De MIDI editor zal Cubase gebruikers zeer bekend voorkomen, maar in de praktijk doet het meer denken aan Logic's MIDI editing workflow. Er is ook een Macros functie vergelijkbaar met Cubase's Project Logical Editor.
Een groot verschil is dat het bouncen van MIDI niet automatisch de MIDI info verwijdert en vervangt door een audio clip zoals in de meeste DAW's. Je kunt MIDI omzetten naar audio, bijna zoals een freeze MIDI functie, maar je kunt nog steeds de blokken bewerken en dan terugkeren naar MIDI als je je progressie of melodieën moet aanpassen!
Wat ook erg cool is, is dat je door op Caps Lock te drukken de QWERTY Musical Typing-modus in Studio One activeert. Wellicht de eerste keer dat een DAW ontwikkelaar iets nuttigs heeft gedaan met deze knop!
Je kunt Studio One ook huren via Sphere. Dit kost 159 euro per jaar en geeft je een gigantische hoeveelheid Presonus software, naast Studio One zelf.
Nadelen:
1 van de enige nadelen die we kunnen bedenken is omdat de gebruikersbasis van Studio One nog steeds groeit, je misschien niet helemaal zo DAW-compatibel bent met potentiële medewerkers in vergelijking met het gebruik van één van de oudere en meer gevestigde DAW's.
Met dat gezegd, Studio One is gemakkelijk een van de snelst groeiende DAW's van het moment, en PreSonus gaat er prat op dat het de #2 of #3 verkochte DAW is.
Meer DAW's zoals Logic en Cubase introduceren ook ARA-ondersteuning, dus het gebruik van Melodyne als de ingebouwde pitch editor in je workstation wordt steeds gebruikelijker en is niet meer zo exclusief voor Studio One.
Samengevat:
Studio One groeit snel. De updates komen vlot en zijn uitbundig.
Voor het echte vocal recording werk is Studio One dankzij de ingebouwde Melodyne editing 1 van de toppers op het gebied van DAW's. Het is een veelzijdig music workstation dat goed betaalbaar is dankzij het huurprogramma van Sphere en zeker aan populariteit zal blijven winnen. Een persoonlijke topper voor mij in deze lijst.
Nog een tip: Mocht je interesse hebben in de “Artist” versie. Deze zit standaard inbegrepen in veel Presonus hardware producten. Dus mocht je bijvoorbeeld tevens op zoek zijn naar de niet al te dure pre-amp dan zou je het kunnen combineren. De Presonus Presonus Studio 24c pre-amp kost 149 euro maar komt dus met Studio Artist van 94 euro. Tel uit je winst 😉
Er zijn diverse versies verkrijgbaar.
Je kunt ze hier vergelijken op de Presonus site <<
Een gratis 30 dagen trial kun je hier vinden <<
Studio One artist kost €94
Studio One Professional kost €345
Sphere membership kost €159 per jaar
Deze opties zijn te vinden op Thomann.de!
5: Pro Tools
Pro Tools is al jaren de standaard DAW voor de industrie. Dit is het programma dat je in bijna elke professionele studio vindt.
Pro Tools is ontworpen voor traditionele opnamen in een studiosetting en het blinkt uit in elk onderdeel van dat proces.
Professionele technici zijn er dol op vanwege de snelheid van het bewerken en de hoogwaardige mixomgeving. En omdat de meeste professionele studios het gebruiken is het makkelijk om bestanden uit te wisselen.
De leercurve is misschien iets hoger dan bij andere DAW's, maar het is de moeite waard om er tijd in te steken als je ooit in een professionele studio hoopt te werken.
Pro Tools DAW
Pro Tools is verkrijgbaar in verschillende configuraties, waaronder de gratis beginnerseditie Pro Tools First, die beperkt is tot 16 sporen. De premium, hardware-versnelde editie heet nu Pro Tools Ultimate en de standaard native versie heet gewoon “Pro Tools”.
Pro Tools vereist dat je het iLok hardware DRM-platform gebruikt, wat voor sommige gebruikers een afschrikeffect kan hebben.
Voordelen:
Aangezien vrijwel elke professionele opnamestudio – vooral in de Verenigde Staten – een exemplaar van Pro Tools heeft, is het een geweldige DAW om te kennen. Ondanks de vele nieuwe producten is Pro Tools nog steeds 1 van de meest gebruikte.
De MIDI-editor heeft de afgelopen jaren grote verbeteringen ondergaan en hoewel het niet de “beste” is, is het zeker bruikbaar voor professionele doeleinden- plus het is gemakkelijk om virtuele instrumenten aan audio te verbinden en gemakkelijk audioclips te manipuleren.
De MIDI-editor in Pro Tools wordt steeds beter, maar het heeft nog wel een lange weg te gaan!
Pro Tools heeft enkele zeer intuïtieve toetscommando's voor het bewerken van audioclips, waardoor het buitengewoon geschikt is voor audio-engineers en producers die meestal werken met opnamen, in plaats van met het genereren van geluid “in the box”, dus met alleen je computer. Bovendien kunnen de ingebouwde elastische tijd- en toonhoogtefuncties vrij transparant zijn en verbluffende bewerkingen van opgenomen materiaal mogelijk maken.
Als je componist of producer bent, is het ook erg handig dat de meeste pro-mixers Pro Tools gebruiken, dus als je je muziek in dezelfde toepassing hebt gemaakt, kun je al je audio vastleggen en je sessie meteen wegsturen om te mixen. Wat veel tijd bespaart bij het exporteren van afzonderlijke tracks als je een andere DAW dan je mixer zou gebruiken.
Nadelen:
De MIDI-editor in Pro Tools wordt steeds beter, maar het heeft nog een lange weg te gaan voordat het de mogelijkheden van die in Logic en Cubase zal evenaren.
Sommige PT-gebruikers klagen nog steeds over de noodzaak van een iLok om de software te draaien (Het kan nu via de cloud kunt draaien maar dat werkt nog niet optimaal) en dat het gebruikers in de richting van het abonnementsmodel begint te duwen om voor PT te betalen.
Samengevat:
Als je schrijft en opneemt met fysieke instrumenten, met veel audiobestanden werkt, of als je bands en andere live ensembles produceert of opneemt, is Pro Tools wellicht een goede DAW voor jou. Er is ook een reden waarom de beste mixers ter wereld, zoals Eddie Kramer, Bob Power en Tom Lord Alge het nog steeds elke dag gebruiken.
Tegelijkertijd moet ik zeggen dat de nieuwere DAW's veelal dezelfde functies bieden voor soms aanzienlijk lagere bedragen.
Dus ik zou vooral kijken in hoeverre je van plan bent professioneel te gaan werken en veel bestanden door te sturen voor een mix of master van je muziek.
Is dat niet het geval overweeg dan een goedkopere DAW.
Bekijk de 3 verschillende versies hier op de officiële site <<
Pro Tools First is gratis. Te downloaden bij de link hierboven.
Pro tools standaard kost 30 euro per maand of 600 euro in 1 keer.
Pro Tools Premium kost 80 euro per maand of 2650 in 1 keer.
Diverse versies zijn te vinden op Thomann.de:
Slotwoord
Een flinke lap tekst, maar een DAW kiezen waar je wellicht jaren gebruik van gaat maken is gewoon niet simpel.
Ik persoonlijk gebruikte jaren Sonar, oftewel Cakewalk by Bandlab, zoals het tegenwoordig heet. Recentelijk begin ik meer gebruik te maken van Studio One.
Beiden gewoon heel goede producten en moeilijk te zeggen of de één beter is dan de ander. Het beste is om demo's te proberen waar mogelijk. Bekijk tevens wat Youtube filmpjes en lees je goed in voordat je je portemonnee trekt!
NL 
DE 
FR 
PL 